Sabina Martin, Mbeya

INGAWA zao la parachichi linaonekana kuwa ni dhahabu ya kijani wilayani Rungwe mkoani Mbeya huku wakulima wengi  wakichangamikia fursa hii mpya ya kibiashara, kukosekana kwa elimu ya kutosha kwa wakulima wadogo juu ya utunzaji wa zao hilo kumeathiri ubora na kiwango cha mavuko.

“Khloe gives as much to the gym as the gym gives to her”

Ukosefu wa elimu hiyo inatajwa kuwa ni changamoto zilizokwaza utunzaji wa miche kabla ya kupandwa, hali inayosababisha miti ya zao hilo kushambuliwa na magonjwa hivyo kushindwa kutoa matunda yanayokidhi ubora katika soko la ndani na nje ya nchi.

Wastani wa miche 60 kati ya 100 sawa na asilimia 60 inaweza kukauka au kuoza ikiwa shambani kama mkulima hatazingatia kanuni za kilimo, hali inayosababisha hasara kwa mkulima. Kwa wastani mche mmoja huuzwa kati ya Shilingi 3,000 na 3,500.

Kwa mujibu wa jarida la Ackyshine Kilimo, parachichi ni tunda linalostawi sehemu za baridi na maeneo ya Rungwe mkoani Mbeya na mkoani Njombe linastawi vizuri na huwa na afya nzuri.

“Linahitaji joto la wastani wa nyuzi joto 15-25, mwinuko wa mita 1,200 hadi 1,800 kutoka usawa wa bahari na udongo ambao unastawisha zaidi tunda hili unatakiwa uwe kichanga tifutifu usiotuamisha maji,” inasomeka sehemu ya Makala mojawapo katika jarida hilo.

“Yeah, it’s a revenge body”

Kilio cha baadhi ya wakulima wilayani Rungwe ni kukosekana kwa elimu ya kutosha ya namna ya kulima kilimo cha parachichi chenye tija.

Mmoja wa wakulima wa parachini, Anania Simon Fungo, ambaye ni mkazi wa Kijiji cha Mabonde, Kata ya Msasani wilayani Rungwe mkoani Mbeya anaeleza kwamba aliingia katika kilimo kutokana na kutamani mafanikio ya baadhi ya wakulima wenzake, lakini hajanufaika nacho kutokana na kukosa elimu juu ya zao hilo.

“Ukiwa nje ya zao la parachichi kila mtu anazungumzia uzuri wake, lakini ukianza kulima ni zao lenye changamoto kubwa za uendeshaji, ni zao linalohitaji muda mwingi pamoja na gharama pia tofauti na mazao mengine,” anasema Fungo.

“Nilinunua miche 100, baada ya kupanda miche 60 ilikauka na mingine kuoza. Nilipata hasara maana mche mmoja nilikua nilinunua kwa shilingi elfu tatu hivyo nikapata hasara ya Shilingi 180,000 hiyo ni kwenye miche tu. Bado mbolea na waliochimba mashimo ni gharama nyingine,” anongeza Fungo.

Gerald Mwasomola ambaye ni mkulima kutoka katika kijiji cha Mabonde kata ya Msasani wilayani Rungwe, ana uzoefu tofauti ambao ni chanya na anaeleza namna alivyonufaika kupitia kilimo cha parachichi.

Mwasomola anaeleza kuwa ili kupata faida katika zao la parachichi ni vyema kuwekeza zaidi na kuzingatia kanuni zote za kilimo. Anaongeza kuwa yeye aliwashirikisha wataalamu wa kilimo kuanzia uandaaji wa shamba, upandaji na hata utunzaji na kwamba sasa anafurahia mavuno kwa mwaka wa tano.

“Nilikuwa na matamanio kama ilivyo kwa watu wengine, lakini sikutaka kuingia kwenye kilimo moja kwa moja bali niliwatafuta maofisa kilimo wakanishauri kabla ya kuanza kulima,” anasema Mwasomola.

“Kilimo hiki ili upate faida ni lazima uwekeze zaidi kama ilivyo katika biashara nyingine, kilimo kinahitaji pesa na muda kwa ajili ya kutembelea shamba lako kutunza kama tunavyotunza watoto wetu,” aliongeza Mwasomola.

Naye Essay Mwambungu ni mwanamke mwenye umri wa miaka 68 mkazi wa Kata ya Kiwira na ni mmoja wa wakulima walionufaika kupitia kilimo cha parachichi.

Mwambungu anasema walianza kilimo akiwa na mume wake na wakati huo walianza na miche mia mbili, lakini sasa alilazimika kupanua shamba lake kutokana na faida aliyoipata kupitia kilimo hicho na sasa ana miche zaidi ya mia sita.

Mwaka 2019 Mwambungu alifanikiwa kupata zaidi ya millioni 18 kutokana na zao la parachichi kutokana na mavuno ya mwaka mmoja kutoka katika miche 800 aliyokuwa nayo.

“Baada ya kustaafu tuliamua mimi na marehemu mume wangu kuanzisha kilimo cha parachichi, tulianza na miche 200 na tuliwasumbua sana wataalamu kuhusu elimu ya usimamizi wa shamba letu.

“Tulifanikiwa kupata faida japokuwa haikuwa kubwa kwakuwa ilikuwa msimu wa kwanza, faida kubwa ilikuwa kuanzia msimu wa tatu wa mavuno ikatufanya kuongeza shamba jingine,” alieleza Mwambungu na kuongeza:

“Baada ya kuipata ile milioni 18 nilitaka ninunue gari la kutembelea, lakini baadaye nikapata wazo la kujenga nyumba mpya na ya kisasa. Nikaanza kujenga natarajia mwaka huu nikamilise kila kitu kwenye nyumba yangu hii mpya ndipo nihamie.”

KUHUSU AJIRA

Kilimo cha parachichi kinatoa fursa nyingi za ajira kuanzia uandaaji wa mashamba, upandaji, palizi, utunzaji na hata uvunaji.

Rodgers Mwasambili ni mkulima wa zao la parachichi katika kijiji cha Ma, naye anaeleza kwamba vijana ya watatu walipata ajira katika shamba lake lenye ukubwa wa ekari mbili.

“Kila hatua ina fursa ya ajira mfano unavyoandaa shamba watu lazima wafyeke, wachimbe mashimo, lakini pia tunatumia mbolea ya samadi hivyo lazima uajiri vijana wa kubeba samadi kutoka kwenye makazi ya watu hadi barabarani.

“Wanapakia kwenye gari na kuimwaga shambani, hiyo pia ni ajira, lakini kuna upandaji wa miti na kufunika majani shambani,” anasema Mwasambili.

Mwambungu pia anaeleza kwamba ameajiri vijana wanne wanaomsaidia katika shughuli mbalimbali za shambani.

WATAALAM WANASHAURI NINI

Ofisa Kilimo wa Wilaya ya Rungwe, Juma Mzara, anasema parachichi ni tunda la kibiashara.

“We’re always playing with our workouts”

Anasema ili mkulima apate matunda bora ni vyema akatumia mbegu bora ambazo zimeandaliwa kitaalam. Anaeleza kwamba mbegu hizo zinatakiwa kukaa katika kitalu kwa muda kati ya miezi sita hadi tisa ndipo zipandikizwe shambani.

“Wakulima wengi wameingia katika uandaaji wa mbegu holela, wanajipandikizia tu kienyeji na madhara yake wanakosa faida kwakuwa hawawatumii maofisa ugani katika shughuli hiyo, hivyo kujikuta wakiambulia hasara badala ya faida,” anasema Mzara.

Anasema wakulima wanapotumia mbegu ambazo hazijaandaliwa kitaalamu, kuna uwezekano mkubwa wa kupata matunda yasiyokuwa na ubora pamoja na miti kushambuliwa na magonjwa mbalimbali ya mimea.

Kwa upande wake Neema Mwaigaga ambaye ni mtaalamu wa kilimo cha parachichi katika kiwanda cha Kuza Afrika ambacho kinasindika maparachini, anaeleza kwamba ili mkulima wa zao hilo  apate  faida ni lazima apende kilimo toka moyoni kabla ya kuwekeza.

Mwaiganga anasema hali hiyo itamsaidia mkulima kuzingatia kanuni zote za kilimo hicho badala ya kuingia kutokana na tamaa ya mafanikio ya watu wengine.

Anasema ili mkulima apate parachichi bora ni vyema akawekeza zaidi kwenye utunzaji wa shamba lake kwa kuzingatia elimu inayotolewa na maofisa ugani kwenye kilimo hicho.

Mwaiganga anabainisha kuwa ili kupata maparachichi yenye viwango stahili, Kampuni inawajibika yenyewe kuvuna matunda shambani kwa mkulima kwa kuzingatia kanuni za uvunaji wa tunda la parachichi tayari kwa ajili ya kulipeleka sokoni.

Kuhusu changamoto ya wakulima kurejeshewa matunda yao kutokana na kutokidhi ubora (reject) na kukosa soko la kuuzia parachichi hizo, Ayida Munyali ambaye ni Meneja wa Kiwanda cha parachichi cha Kuza Afrika anasema kwa sasa wananunua maparachichi yote kwa ajili ya kukamua mafuta.

“Sisi kama kampuni ya Kuza kwa sasa tuna kiwanda kwa ajili ya kukamua mafuta hapa nchini,  hivyo baada ya kuvuna tunachambua ili kutenganisha first class (daraja la kwanza) kwa ajili ya kusafirisha nje ya nchi na yanayobakia yote tunakamua mafuta hapa hapa nchini,” anasema Munyali.

“Khloe’s a full-on animal in the gym”

UANDAAJI WA MASHAMBA

Mzara ameeleza kwamba njia bora ya uandaaji wa shamba la parachichi ni kuzingatia ukubwa wa shimo la kupanda lenye kina cha sentimita 60 na upana wa sentimita 60. Inashauriwa kitaalamu mkulima achimbe mashimo miezi mitatu kabla ya kupanda miche.

“Kwa hiyo hilo ni shimo la kiwango cha chini, mkulima ana uwezo wa kutengeneza shimo kubwa zaidi ya hilo kutokana na wingi wa mbolea aliyonayo kwani mara nyingi tunashauri watumie mbolea ya samadi, hivyo yaweza kuwa mita saba kwa saba au nane kwa nane kati ya mche na mche,” anaongeza Mzara.

“Mara nyingi parachichi za HASI inakaa muda wa miaka mitatu tangu kutoa kitaluni na kupandikiza shambani, kuanza kutoa matunda japokuwa inaweza ikatoa maua hata miezi mitatu baada ya kupanda maua hayo tunashauri yaondolewe maana hayana manufaa kwa mmea,” aliongeza Mzara.

Mzara ameongeza kuwa parachichi huwa linavunwa kwa awamu mbili kwa mwaka, ambapo mavuno yenye faida kubwa kwa mkulima ni baada ya miaka mitano hadi sita.

Kuhusu soko la parachichi anasema kutokana na barafu iliyomwagika kwa wingi nchini Brazil, itakuwa ni fursa kwa wakulima wengi mwaka huu nchini Tanzania wilaya ya Rungwe ikiwemo kupata soko la mazao yao.

Aidha kuhusu changamoto zilizopo katika soko la parachichi wilayani Rungwe, Mzara anasema halmashauri imeweka mkakati wa kuwaondoa watu wa kati (madalali) katika zao la parachichi  kwa kutumia mfumo wa vyama vya ushirika.

“Vijana wanachukua hela katika makampuni ili wakusanye parachichi kwa wakulima wanachokifanya ni kununua kwa bei pungufu ya shilingi 1,200 kwa kilo, badala ya 1,500 kwa kilo moja ambayo ni sawa na parachichi tatu au nne,” alisema Mzara.

Kwa mujibu wa takwimu kutoka ofisi ya kilimo wilaya ya Rungwe kwa mwaka 2019/2020 jumla ya wakulima wa parachichi ni 4,431 waliozalisha parachichi na kuziuza kwa wanunuzi ambao ni makampuni mawili kutokea ndani ya wilaya na wengine 10 kutoka nje ya wilaya.

Akiwa wilayani Rungwe, Agosti 1, 2021, Waziri Mkuu, Kassim Majaliwa alisema mgogoro wa kibiashara uliokuwepo baina ya Tanzania na Afrika Kusini kuhusu uuzaji wa baadhi ya bidhaa umeshughulikiwa na serikali, na kwamba sasa Tanzania watauza matunda nchini humo kama wakulima wa nchi hiyo wanavyouza apple hapa nchini.

Pamoja na hayo alitoa rai kwa wananchi wilayani Rungwe kuwarithisha watoto wao mashamba ya parachichi wangali wadogo ili waweze kufanikiwa kupitia kilimo hicho.

“Napenda niwaambie jambo hili Wana-Rungwe, kuweni na utaratibu wa kuwapandia watoto wenu miche ya parachichi wakiwa wadogo ili hata wakisoma wakirudi kutoka masomoni wasitegemee tena ajira bali watumie ile elimu waliyonayo kuendeleza kilimo cha parachichi,” alisema Waziri Mkuu Majaliwa.